محمد بن علی کراجکی

اطلاعات فردی
نام کامل ابوالفتح محمد بن علی بن عثمان کَراجُکی
تاریخ تولد نیمه دوم قرن چهارم هجری
محل زندگی بغداد
تاریخ وفات ۴۴۹ ق
شهر وفات صور (لبنان)
اطلاعات علمی
استادان شیخ مفید، شیخ طوسی، نجاشی، سلار دیلمی، ابن واسطی، ابن براج طرابلسی
شاگردان عبدالرحمن خزایی نیشابوری، ابومحمد حبشی، حسین بن هبة الله طرابلسی
تألیفات کنز الفوائد، التفضیل، معدن الجواهر و ریاضة الخواطر، الاستنصار فی النص علی ائمه الاطهار، رساله فی تفضیل امیرالمؤمنین(ع)، رساله فی حق الوالدین، اخبار الاحاد، شرح الاستبصار

ابوالفتح محمد بن علی بن عثمان کَراجُکی (یا کَراجَکی) (م ۴۴۹ق) از علمای شیعه در قرن چهارم و پنجم و از شاگردان شیخ مفید و شیخ طوسی است که برخی از علمای شیعه و سنی جایگاه علمی و شخصیت وی را ستوده‌اند. وی از اندیشمندان متأخر مکتب بغداد به شمار می‌رود.

زندگی‌نامه

درباره تاریخ و مکان ولادت ابوالفتح کراجکی در منابع مطلبی ذکر نشده و فقط به این نکته اشاره شده است که وی «نزیل رمله» یعنی ساکن شهر رمله (قسمت اشغال شده فعلی فلسطین) بوده است. سید عبدالعزیز کریمی می‌نویسد: «عبارت «نزیل رمله» به این نکته اشاره دارد که وی در آنجا سکونت داشت.» سپس می‌نویسد: برخی قائل‌اند، وی اهل «کراجُک» از روستاهای نزدیک واسط بوده است. البته با توجه به زمان رحلت وی (۴۴۹ق)
ابوالفتح کراجکی در ۲ ربیع‌الثانی سال ۴۴۹ هجری قمری در شهر صور (لبنان) وفات یافت.

اساتید و شاگردان

از اساتید و مشایخ وی می‌توان شیخ مفید شیخ طوسی، نجاشی، سلار دیلمی، ابن واسطی، ابن براج طرابلسی، مسلمی حرانی، ابن شاذان قمی، صیرفی بغدادی و احمد بن نوح بن محمد حنبلی را نام برد. از جمله شاگردان وی می‌توان نام عبدالرحمن خزایی نیشابوری، ابومحمد حبشی و حسین بن هبة الله طرابلسی را آورد.

از نگاه دیگران

  • مامقانی در تنقیح المقال پس از اینکه وی را فقیه و ثقه معرفی کرده، نوشته: هر کس کتب وی را ملاحظه کند، نهایت فضل و تحقیق و دقت و کمال اطلاع وی را از سایر مذاهب به خوبی می‌تواند درک کند.
  • منتجب الدین بن بابویه: شیخ عالم ثقه ابوالفتح محمد بن علی کراجکی، فقیه اصحاب، که نزد سید مرتضی و شیخ طوسی روایت قرائت نموده است و صاحب تصانیف نیز هست که از جمله آنها می‌توان به کتاب «التعجب» و کتاب «النوادر» اشاره کرد و اخبار ما از او، به واسطه پدرم، از پدرش نقل شده است.
  • حر عاملی، کراجکی را عالم، فاضل، متکلم، فقیه، محدث، ثقه جلیل القدر معرفی می‌کند و در ادامه، پس از ذکر تعدادی از کتاب‌های کراجکی، آنچه را که ابن بابویه و ابن شهر آشوب در مورد کراجکی گفته‌اند آورده و سپس می‌گوید: کتاب الفهرست متعلق به کراجکی است، سید بن طاووس هم همین مطلب را در آخر کتاب «الورع الواقیه» تأیید کرده است.
  • مجلسی در مورد کراجکی می‌گوید: اما کراجکی، او از عالمان و متکلمان بزرگ است و جمیع ارباب اجازات به او مستند می‌شوند. کتاب «کنز الوائد؛ او از کتاب‌های مشهوری است که همه کسانی که بعد از او آمده‌اند از آن بهره برده‌اند و بقیه کتاب‌هایش نیز در نهایت متانت هستند.... فقیهان طرابلس که شیخ اجل سعید، ابوالفتح کراجکی، مقیم رمله البیضاء نیز از آنان است ـ از عالمان و فقیهان بزرگ ما هستند؛ بلکه از رؤسای آنهاست.
  • شهید اول در بسیاری از کتاب‌هایش از کراجکی به علامه تعبیر می‌کند؛ با این که از علامه حلی به فاضل تعبیر می‌نماید.
  • ذهبی از علمای اهل سنت وی را «شیخ شیعه، از بزرگان شیعه، ماهر در فقه و اصول شیعی، نحوی، لغوی، منجم و طبیب» معرفی کرده است.
  • یافعی دیگر عالم سنی می‌نویسد: «در این سال (۴۴۹) ابوالفتح محمد بن علی کراجکی رحلت کرد. وی سرور شیعه و صاحب تصانیف متعدده، نحوی، لغوی، منجم، طبیب، متکلم می‌باشد.»

آثار

معدن الجواهر و ریاضة الخواطر

تألیفات او تا ۷۰ مورد دانسته شده است.

  1. کنز الفوائد: اثر مشهور کراجکی است. محمد باقر خوانساری می‌نویسد: «کنزالفوائد از بهترین تألیفات این عالم بزرگ است که تا زمان ما باقی مانده است.
  2. الرسالة العلویة فی فضل امیرالمؤمنین؛
  3. معدن الجواهر و ریاضة الخواطر
  4. الاستنصار فی النص علی ائمه الاطهار
  5. رسالة فی تفضیل امیرالمؤمنین(ع)
  6. الکرّ و الفرّ فی الامامه
  7. رسالة فی حق الوالدین
  8. اخبار الاحاد
  9. التعجب فی الامامة حسن
  10. مسألة فی المسح
  11. منهاج فی معرفة مناسک الحجاج
  12. شرح الاستبصار

پانویس

  1. کراجکی، الرساله العلویه، ص۱۹.
  2. کراجکی، الرساله العلویه، ص۲۰.
  3. سید بحرالعلوم، فوائد رجالیه، ج ۳، ص۳۰۳.
  4. سید بحرالعلوم، فوائد رجالیه، ج ۳، ص۳۰۳.
  5. ابوالفتح کراجکی، معدن الجواهر، مقدمه، ص۱۱.
  6. الخوئی، معجم رجال الحدیث، ج ۱۷، ص۳۵۸.
  7. موسوی، روضات الجنات، ج ۶، ص۲۱۰.
  8. کراجکی، الرساله العلویه، ص۲۵- ۲۳.
  9. کراجکی، الرساله العلویه، ص۲۶-۲۵.
  10. عبدالله بن محمد بن حسن مامقانی، تنقیح المقال، ج ۳، ص۱۵۹.
  11. الفهرست، ص۱۰۰، رقم ۳۵۵.
  12. أمل الآمال، ج۲، ص۲۸۷ و ۲۸۸، رقم ۸۵۷.
  13. بحار الانوار، ج۱، ص۳۵.
  14. الکنی و الالقاب، ج۳، ص۹۴.
  15. ذهبی، تاریخ الاسلام، ج ۳۰، ص۲۳۴.
  16. عبدالله بن اسعد یافعی، مراة الجنان، ج ۳، ص۷۰.
  17. کراجکی، معدن الجواهر، ص۱۱.
  18. محمد باقر موسوی خوانساری، ج ۶، ص۲۱۰.
  19. منتجب الدین بن بابویه، ص۱۰
  20. شیخ حر عاملی، امل الامل، ج ۲، ص۲۸۷.
  21. ابن شهر آشوب، معالم العلماء، ص۱۵۳.

منابع

  • ابن بابویه، منتجب الدین، فهرست، قم، کتابخانه مرعشی نجفی، ۱۳۶۶ش
  • ابن شهر آشوب، معالم العلماء، قم، بی‌تا
  • الخوئی، سید ابوالقاسم؛ معجم رجال الحدیث، بی‌جا، چاپ پنجم، ۱۴۱۳ق
  • ذهبی، شمس الدین، تاریخ الاسلام، تحقیق عمر عبدالسلام تدمیری، بیروت، دارالکتاب العربی
  • سید بحرالعلوم، فوائد رجالیه، تهران، مکتبه الصادق(ع)، چاپ اول، ۱۳۶۳ش
  • عاملی، حر، امل الامل، قم، دارالکتاب الاسلامی، ۱۴۰۴ق
  • کراجکی، ابوالفتح محمد بن علی بن عثمان، الرساله العلویه، تحقیق سید عبدالعزیز کریمی، قم، دلیل ما، ۱۳۸۵ش
  • کراجکی، ابوالفتح، معدن الجواهر، تحقیق سید احمد حسینی، قم، مهر استوار، چاپ دوم، ۱۳۹۴ش
  • کریمی، سید عبدالعزیز، در مقدمه «الرساله العلویه» به نقل از شهید در دروس
  • مامقانی، عبدالله بن محمد بن حسن، تنقیح المقال، نجف، مطبعه الرضویه، بی‌تا
  • مدرسی، سید حسین، مقدمه‌ای بر فقه شیعه، ترجمه محمد آصف فکرت، مشهد، آستان قدس، ۱۴۱۰ق
  • موسوی، محمدباقر؛ روضات الجنات، تحقیق اسدالله اسماعیلیان، تهران، مکتبه اسماعیلیان، بی‌تا
  • یافعی، عبدالله بن اسعد، مراة الجنان، بیروت، مؤسسه الاعلمی، بی‌تا

پیوند به بیرون

  • منبع مقاله:
  • منبع مقاله: